Plamy na pomidorach, zepsuty brokuł – jak poznać, że warzywa nie są świeże?

Chłodnik, czyli zupa na zimno, to doskonała propozycja na upalne dni. Jest lekki (ale sycący!), dostarcza solidną porcję wartościowych witamin i Świeże warzywa i owoce należą do pokarmów najbardziej podatnych na psucie się. Najwyrazistszym efektem tego procesu jest pleśń, ale może o nim świadczyć również zmiana konsystencji, zapachu czy wyglądu danego produktu. Zaintrygowały cię czarne plamki na pomidorach? Zastanawiasz się, czy pożółkły brokuł nadaje się do jedzenia? Podpowiadamy, jak rozpoznać zepsute jedzenie.

Dlaczego świeże warzywa i owoce zaczynają się psuć?

Nie tylko czas, ale też chemiczne, biologiczne i fizyczne zjawiska sprzyjają psuciu się świeżych warzyw i owoców. Proces ten jest naturalny i w zależności od produktu zachodzi w różnym okresie, dając nieco odmienne objawy. Jego oznaki najszybciej pojawiają się m.in. w malinach, brokułach czy bananach[1]. Nieco później zaobserwujesz je natomiast w kapuście, ziemniakach, marchwi, burakach i jabłkach[2].

Czym grozi zepsute jedzenie?

Gnicie, pleśnienie, fermentacja, więdnięcie obniżają walory odżywcze pokarmu, pogarszają jego smak i wygląd. W skrajnych przypadkach spożycie zepsutego jedzenia może nawet doprowadzić do wystąpienia groźnych dolegliwości zdrowotnych. 

W takich produktach często intensywnie rozwijają się mikroorganizmy, z czego większość działa chorobotwórczo[3]. Spożycie nadpsutych owoców lub warzyw może skutkować zatruciem pokarmowym o różnej intensywności. Objawia się ono biegunką, wysoką gorączką i wymiotami. Zdarza się też, że pleśnie powodują reakcje alergiczne i trudności z oddychaniem, a nawet wytwarzają trujące dla człowieka mykotoksyny, odpowiedzialne za powstawanie wielu chorób[4], również autoimmunologicznych[5].

Jak rozpoznać nadpsute owoce lub warzywa?

O tym, że w pożywieniu dzieje się coś niedobrego, informują przede wszystkim zgnilizna i pleśń. Owoce mogą też dodatkowo wydzielać piwny, nieprzyjemny zapach będących efektem ich fermentacji.

Ocena, czy świeże warzywa i owoce nadają się do spożycia, nie zawsze jest jednak tak oczywista. Oznaki zepsucia mogą być bowiem widoczne, zanim na powierzchni produktu pojawi się biały nalot. Zaangażuj więc zmysł węchu, smaku, wzroku i dotyku, aby nie przeoczyć sygnałów ostrzegawczych. Co powinno wzbudzić twoją czujność?

• Inna konsystencja – psujący się kalafior ma wilgotną i śliską powierzchnię[6]. Z kolei zepsuta dynia staje się miękka i wypuszcza sok[7]. Nie masz pewności, czy dostępne w sklepie warzywa są świeże? Sięgnij po mrożoną dynię i kalafior Hortex. 
• Zmieniony smak – przykładowo zepsuta cukinia ma intensywnie gorzki smak, za który odpowiada wzrost stężenia toksycznych związków chemicznych o nazwie kukurbitacyny[8].
• Ciemniejszy lub wyblakły kolor – po dłuższym czasie możesz znaleźć w kuchni brązowe warzywa (np. kalafior) albo zepsuty szpinak, który stał się niemal zupełnie czarny. Nie w każdym przypadku trzeba jednak skazywać warzywo na straty. Pojedyncze brunatne plamy na kalafiorze wystarczy wyciąć lub zeskrobać, a reszta na pewno nie zaszkodzi zdrowiu[9].
• Plamy i skazy – wypukłe, płaskie lub zapadnięte czarne plamki na pomidorach oznaczają plamkę bakteryjną i pod żadnym pozorem nie należy ich jeść[10]. Duże brązowe plamy na pomidorach są natomiast objawem suchej zgnilizny wierzchołkowej wynikającej z niedoboru wapnia – dotknięte nią warzywo nie nadaje się do jedzenia[11]. Z  kolei czarne kropki na kalafiorze występują na zaawansowanym etapie psucia się i w takiej sytuacji również należy go wyrzucić[12].

To musisz wiedzieć!

Gdy pojawia się pleśń na warzywach i owocach, nie zawsze musisz pozbywać się całego produktu. W gatunkach o zwartej, gęstej strukturze (np. kalafiorze) wystarczy, że odetniesz większy, spleśniały kawałek, a resztę zjesz ze smakiem. Jedynie delikatne, wodniste pokarmy o rzadkiej konsystencji (takie jak pomidor czy truskawki) należy po ataku pleśni wyrzucić w całości[13].

Kiedy nadpsute owoce lub warzywa nadają się do spożycia?

Jak widzisz, nie wszystkie zmiany na powierzchni świeżych warzyw i owoców powinny być pretekstem do pozbycia się pożywienia.

Czarne plamki na skórce banana, choć sprawiają wrażenie nieapetycznych, świadczą o jego dojrzewaniu i obiecują słodki smak owocu. Jeśli jednak proces ten się wydłuży, ostatecznie pojawi się zgnilizna, a banan przestanie być zdatny do spożycia[14]. Dobre są również obite jabłka, a jeśli pokrywają je „strupy” – działają nawet korzystniej, bo zawierają więcej związków fenolowych zapobiegających infekcjom i alergiom[15].

Częste wątpliwości budzi również pytanie, czy pożółkły brokuł nadaje się do jedzenia. Jego spożycie – wbrew pozorom – nie szkodzi zdrowiu. Odmienny kolor stanowi bowiem objaw naturalnego procesu starzenia się warzywa[16]. Trzeba jednak liczyć się z tym, że pożółkły brokuł nabierze gorzkiego smaku, nawet jeśli usuniesz żółte plamy z jego powierzchni. Zdecydowanie pozbądź się natomiast tego warzywa, jeśli zdążyło ono zakwitnąć, jego zapach stał się intensywny, a konsystencja – wiotka. Tak dzieje się bowiem, kiedy brokuł jest zepsuty[17].

Jak przechowywać świeże warzywa i owoce?

Z raportu opracowanego w 2020 r. przez Federację Polskich Banków Żywności wynika, że największą część żywności wyrzucanej w polskich gospodarstwach domowych stanowi zepsute jedzenie – aż ⅓ badanych pozbywa się go codzienne lub prawie codziennie[18]. Tymczasem można temu łatwo zapobiec, ograniczając zakupy oraz dbając o bezpieczeństwo przechowywania żywności. Co możesz zrobić, by zabezpieczyć owoce i warzywa przed pleśnią, zachowując ich świeżość na dłużej? 

• Przykryj folią aluminiową świeże warzywa i owoce, które po rozkrojeniu mają pozostać wilgotne[19].
• Warzywa i owoce przechowuj w dolnych szufladach w lodówce, gdzie panuje optymalna dla nich temperatura ok. 10 st. C. Zwróć jednak uwagę, że nie wszystkie produkty wymagają warunków chłodniczych. Pomidory, świeże ogórki, cebulę, awokado, cukinię, dynię czy jabłka należy przechowywać w temperaturze pokojowej.
• Regularnie myj lodówkę, aby uniknąć namnażania się niebezpiecznych dla zdrowia bakterii.
• Nie dopuść do tego, by w chłodziarce były przechowywane nadpsute owoce lub warzywa. Jeśli znajdziesz w niej np. zepsutą cukinię, dynię czy brokuł, natychmiast usuń produkt, a lodówkę wyczyść za pomocą octu lub delikatnego detergentu.
• Staraj się nie przeładowywać półek w lodówce, aby zapewnić wszystkim produktom równomierne chłodzenie[20].
• Umyte świeże warzywa i owoce dokładnie osusz przed włożeniem ich do lodówki.
• Wybieraj produkty bez oznak psucia się. Jeśli jednak po zakupie okaże się, że zaczynają one tracić świeżość – zjedz je jeszcze tego samego dnia.
• Kupuj tyle owoców i warzyw, ile zdążysz zjeść, zanim ulegną zepsuciu. 

Mrożonki – przedłuż życie świeżych warzyw

Jeśli często zdarza ci się wyrzucać zepsute jedzenie, warto postawić na mrożonki. Świeże warzywa, których nie zdołasz zjeść na czas, możesz umieścić w zamrażalniku, o ile nadają się do takiej formy konserwacji. Więcej na ten temat dowiesz się z artykułu: Co można, a czego nie można mrozić?

Pamiętaj też, aby zamrażać owoce i warzywa, gdy są najświeższe. Owoce mrozi się na surowo. Warzywa (zwłaszcza kalafior, brokuły, buraki, marchewkę czy jarmuż) najpierw poddaj blanszowaniu (czyli wystawieniu na krótkie działanie wrzącej wody lub pary), a następnie szybko schłodź i przechowuj w zamrażarce w temperaturze co najmniej -18 st. C. Usunie to mikroorganizmy i zapobiegnie rozwojowi enzymów odpowiedzialnych najpierw za dojrzewanie, a później psucie się roślin[21].

Zadanie wydaje ci się zbyt pracochłonne? Jeśli chcesz zaoszczędzić czas i mieć pewność, że świeże warzywa i owoce nie zepsują się szybko, postaw na gotowe mrożonki Hortex. Takie rozwiązanie sprawdza się szczególnie w przypadku warzyw, które szybko tracą świeżość, ponieważ mrożenie wydłuża termin ich przydatności do spożycia nawet do roku. Nie masz pewności, czy dostępny w sklepie brokuł jest świeży? Chcesz, by był gotowy do zjedzenia za kilka dni? Z pomocą przychodzą mrożone brokuły Hortex. 

To musisz wiedzieć!

Ważność mrożonek nie jest nieskończona, dlatego warto przestrzegać sugerowanej na opakowaniu daty przydatności do spożycia i warunków przechowywania.

W domowej lodówce czy na sklepowych półkach z pewnością nie raz natkniesz się na zepsute jedzenie. Wiedząc, jak je rozpoznawać, masz szansę lepiej zadbać o swoje zdrowie. Pamiętaj jednak, że pozory mylą i nie wszystkie wyglądające na nadpsute owoce lub warzywa ci zaszkodzą. Mając w chłodziarce pożółkły brokuł czy obite jabłko, wcale nie musisz obejść się smakiem.

[1] https://www.livestrong.com/article/271370-names-of-fruits-vegetables-that-spoil-quickly/

[2] https://hospitalityinsights.ehl.edu/slowest-perishable-vegetables-fruits

[3] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6885314/

[4] https://extension.umn.edu/preserving-and-preparing/are-molds-foods-dangerous#sources-2850460

[5] https://hashimotoplan.com/co-jest-przyczyna-chorob-autoimmunologicznych/

[6] http://www.eatbydate.com/vegetables/fresh-vegetables/cauliflower/

[7] http://www.eatbydate.com/fruits/fresh/how-long-does-pumpkin-last/

[8] https://www.salon24.pl/u/joechal/665676,joe-chal-lubisz-cukinie-to-uwazaj-bo-moze-cie-ona-zabic

[9] https://www.thekitchn.com/why-does-cauliflower-get-brown-spots-237522

[10] https://hort.extension.wisc.edu/articles/bacterial-speck-of-tomato/

[11] https://royalbrinkman.pl/bank-wiedzy/pielegnacja/niedobor-wapnia-u-roslin

[12] https://www.thekitchn.com/why-does-cauliflower-get-brown-spots-237522

[13] https://www.fsis.usda.gov/food-safety/safe-food-handling-and-preparation/food-safety-basics/molds-food-are-they-dangerous

[14] https://www.britannica.com/story/why-do-bananas-turn-brown

[15] Slatnar A, Petkovsek MM, Halbwirth H, Stampar F, Stich K, Veberic R. Response of the phenylpropanoid pathway to Venturia inaequalis infection in maturing fruit of 'Braeburn’ apple. J Hortic Sci Biotechnol. 2010;85(6):465-472.

[16] https://delishably.com/vegetable-dishes/Why-Doe-Broccoli-Turn-Yellow-and-Is-It-Safe-to-Eat

[17] http://www.eatbydate.com/vegetables/fresh-vegetables/broccoli/

[18] https://bankizywnosci.pl/wp-content/uploads/2020/10/Raport_NieMarnujJedzenia_2020.pdf

[19] https://www.fsis.usda.gov/food-safety/safe-food-handling-and-preparation/food-safety-basics/molds-food-are-they-dangerous

[20] https://dietetycy.org.pl/prawidlowe-przechowywanie-w-lodowce/

[21] https://extension.umn.edu/preserving-and-preparing/science-freezing-foods